Ποια είναι τα φρούτα Nightshade και πώς επιδρούν στη διεργασία της φλεγμονής Ερμής Α. Γεωργιάδης, Μοριακός Βιολόγος, (ermovirus@gmail.com)
Ποια είναι τα φρούτα Nightshade και πώς επιδρούν στη διεργασία της φλεγμονής
Ερμής Α. Γεωργιάδης, Μοριακός Βιολόγος, (ermovirus@gmail.com) https://www.myoskeletiko.com
Τα Nightshades (νυχτολούλουδα) είναι η κοινή ονομασία για τα φυτά του γένους Solanum, και γενικότερα για τα συγγενικά φυτά της οικογένειας Solanaceae. Η προέλευση του ονόματος "νυχτολούλουδο" δεν είναι γνωστή, αλλά ορισμένοι πιστεύουν ότι το όνομα απλώς περιγράφει ότι αυτά τα φυτά προτιμούν να μεγαλώνουν και να ανθίζουν στην απογευματινή σκιά αλλά και τη νύχτα.
Σύμφωνα με τους βοτανολόγους ονομάζονται φρούτα όσα προέρχονται από το ανθοφόρο μέρος ενός φυτού και περιέχουν σπόρους, όπως π.χ. τα ρόδια, οι φράουλες, οι ντομάτες, οι μελιτζάνες κ.ά. Αντίθετα, τα λαχανικά είναι τα υπόλοιπα βρώσιμα μέρη ενός φυτού, όπως τα φύλλα, το στέλεχος, οι ρίζες και οι βολβοί (Pennington JAT & Fisher RA (2009). Classification of fruits and vegetables. Journal of Food Composition and Analysis 22S:S23-S31.
Τα φρούτα της ομάδας των Nightshades είναι οι ντομάτες, οι πιπεριές (απλές και καυτερές, συμπεριλαμβανομένου του πιπεριού καγιέν, της θρυμματισμένης κόκκινης πιπεριάς, της σκόνης τσίλι και της πάπρικας), οι πατάτες (όχι οι γλυκοπατάτες), οι μελιτζάνες, τα ντοματίνια, η οικογένεια της μουστάρδας, το κουνουπίδι, το μπρόκολο, η κράμβη, το λάχανο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, τα γογγύλια, τα ραπανάκια, το κάρδαμο και πολλά άλλα. Αντίθετα, τα αγγούρια, το σκόρδο, τα κρεμμύδια, το πιπέρι (άσπρο ή μαύρο), ο καφές, η σοκολάτα κ.λπ. δεν ανήκουν στην ομάδα των φρούτων Nightshades και είναι λαχανικά (https://chomps.com/blogs/nutrition-sustainability-news/nightshade-vegetables-ist?srsltid=AfmBOorhLoRMuCsmDGLKn4JYRieZfONc7i3yLU_ HgL AMvpUM_FGoiy0).
Πρόκειται για μια μεγάλη οικογένεια 2.500 φυτών περίπου, αρκετά ποικίλη ώστε να περιλαμβάνει, μαζί με τις πατάτες, τον καπνό και το παραισθησιογόνο στραμώνιο ή διαβολόχορτο (Datura stramonium), που περιέχει υψηλές δόσεις ατροπίνης και σκοπολαμίνης, είναι δυνητικά θανατηφόρο και αυτοφυές στην Ελλάδα. Πολλά Nightshades δεν είναι βρώσιμα ενώ μερικά, όπως ο Υοσκύαμος ο μέλας (Hyoscyamus niger) ή γερούλι, είναι έντονα τοξικά. Όλα τα φυτά της ομάδας αυτής περιέχουν μικρές ποσότητες μιας τοξικής ένωσης που ονομάζεται σολανίνη, η οποία βοηθά τα φυτά να απωθούν τα έντομα. Η σολανίνη μπορεί να είναι δηλητηριώδης τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα ζώα. Η κατανάλωση σολανίνης σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις και θάνατο στους ανθρώπους. Τα βοοειδή, τα πρόβατα και οι χοίροι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην σολανίνη και μπορούν να πεθάνουν από την κατανάλωση των φύλλων της ντομάτας ή/και της πατάτας. Καμία έρευνα δεν έχει αποδείξει ότι έχουν το ίδιο το επίπεδο τοξικότητας στους ανθρώπους, αν και πρέπει να αποφεύγονται οι πατάτες που έχουν γίνει πράσινες, διότι στην περίπτωση αυτή έχουν αναπτύξει εξαιρετικά υψηλές ποσότητες σολανίνης και δεν είναι ασφαλείς για κατανάλωση. Στην ίδια οικογένεια ανήκει και η μπελαντόνα, το γνωστό από τους αρχαίους χρόνους δηλητηριώδες φυτό (βλ. Ενότητα «Αρχαία Βότανα») (How Nightshades Affect Arthritis | Arthritis Foundation).
Λόγω της παρουσίας ορισμένων ενώσεων όπως τα αλκαλοειδή (ενώσεις που περιέχουν άζωτο φυτικής προέλευσης, όπως η σολανίνη που περιγράψαμε) και οι λεκτίνες (πρωτεΐνες δέσμευσης υδατανθράκων), πολλά από τα κοινά φυτά της οικογένειας των νυχτολούλουδων έχουν χάσει την «υπόληψή» τους. Το όνομά τους μάλιστα επιτείνει την αρνητική αντιμετώπισή τους και διάφορες δίαιτες συνιστούν να αποφεύγεται η κατανάλωσή τους. Υποστηρίζεται ότι αυτές οι ενώσεις μπορούν να επιδεινώσουν τη φλεγμονή στο σώμα, και κατ’ επέκταση τις χρόνιες παθήσεις, και ιδιαίτερα τις αρθρίτιδες. Δεν υπάρχουν όμως επιστημονικά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς, αλλά μόνο ανεπίσημες πληροφορίες. (What Are Nightshade Vegetables and Why Are They Bad? (medicinenet.com)).
H Arthritis Foundation τονίζει ότι τα φρούτα αυτά έχουν προκαλέσει διάφορες αντιπαραθέσεις εδώ και δεκαετίες. Το σημείο διαφωνίας είναι αν η κατανάλωσή τους προκαλεί εξάρσεις σε μερικούς ασθενείς με αυτοάνοσες νόσους, συμπεριλαμβανομένων κάποιων φλεγμονωδών μορφών αρθρίτιδας, όπως η ρευματοειδής και η ψωριασική αρθρίτιδα. Οι άνθρωποι που αισθάνονται χειρότερα μετά την κατανάλωσή τους πιστεύουν σαφώς ότι συμβαίνει. Πολλοί γιατροί όμως πιστεύουν ότι αυτές είναι εκδηλώσεις nocebo (βλ. Ενότητα «Χρόνιος Πόνος. Σύγχρονη Προσέγγιση»). Υπάρχουν ελάχιστα επιστημονικά στοιχεία και από τις δύο πλευρές με αποτέλεσμα η αντιπαράθεση αυτή να διαρκεί πολλά χρόνια. Η καλύτερη αντιμετώπιση σύμφωνα με τους ερευνητές είναι ότι εάν αισθάνεται κάποιος ότι αυτά τα φρούτα επιδεινώνουν τα συμπτώματά του, μπορεί να τα αφαιρέσει από την διατροφή του για 2-4 εβδομάδες. Στη συνέχεια, μπορεί να τα επανεντάξει προοδευτικά για να ελέγξει εάν αυτά ήταν υπεύθυνα για τα συμπτώματά του. Εάν είναι απολύτως σίγουρος ότι επιδεινώνουν την νόσο του τότε θα πρέπει να τα αποκλείσει από την διατροφή του. Εάν δεν είναι σίγουρος, συστήνεται να ακολουθήσει τις συμβουλές του γιατρού του. Σχετικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε πειραματόζωα δεν κατόρθωσαν να αποδείξουν ούτε τις θετικές ούτε τις αρνητικές απόψεις. Όλοι όμως συνιστούν μια αντιφλεγμονώδη ή μεσογειακή διατροφή που επικεντρώνεται σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά (αν και όχι απαραίτητα ντομάτες και πατάτες), υγιή λίπη και μέτριες ποσότητες δημητριακών ολικής αλέσεως. Θα πρέπει ο ασθενής να αποφεύγει τα εξαιρετικά φλεγμονώδη τρόφιμα όπως το κόκκινο κρέας, τη ζάχαρη και τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Εκατοντάδες μελέτες έχουν τεκμηριώσει τα οφέλη αυτού του τρόπου διατροφής για τις φλεγμονώδεις αρθρίτιδες και κατά συνέπεια είναι μια διατροφική προσέγγιση με την οποία όλοι συμφωνούν. Επίσης, στις τροφές/συμπληρώματα που συνιστώνται για τους ασθενείς με αρθρίτιδα συμπεριλαμβάνονται το ιχθυέλαιο, η βιταμίνη D και τα προβιοτικά. (https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/anti-inflammatory/how-nightshades-affect-arthritis).
Τα φρούτα Nightshade είναι γεμάτα με θρεπτικά συστατικά. Δεν φαίνεται να υπάρχει κανένας λόγος για να τα εξαλείψετε από την διατροφή. Μία από τις πιο υγιεινές διατροφές, η μεσογειακή διατροφή, συμβουλεύει την διατροφή με πολλά φρούτα και λαχανικά, συμπεριλαμβανομένων των φρούτων Nightshade. Τα οφέλη από μερικά από αυτά είναι:
Ντομάτες: Είναι πλούσιες σε αντιφλεγμονώδεις και αντιγηραντικές δραστικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένου του λυκοπενίου που είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό και προφυλάσσει την καρδιά και τις αρθρώσεις (DOI: 10.2174/092986710791556041) και των βιταμινών Α και C (DOI: 10.1038/sj.ejcn.1602510, DOI: 10.1021/jf053033c). Είναι ενδιαφέρον το ότι όσο πιο κόκκινη είναι η ντομάτα, τόσο περισσότερο λυκοπένιο περιέχει (DOI: 10.3390/nu6010124).
Πιπεριές: Μία μόνο πιπεριά περιέχει περισσότερη βιταμίνη C από αυτή που χρειάζεται κάποιος καθημερινά (την συνιστώμενη επισήμως σαν ημερήσια ποσότητα). Είναι επίσης πλούσια σε άλλα θρεπτικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένων των μετάλλων και των ινών. Περιέχει ακόμη καψαϊκίνη, ένα ισχυρότατο παυσίπονο (βλ. Ενότητα «Παυσίπονα Βότανα) (DOI: 10.1046/j.1365-2036.2002.01280.x, DOI: 10.1016/j.appet. 2013.11.005).
Πατάτες: Είναι πλούσιες σε αντιοξειδωτικά (όπως φλαβονοειδή, καροτενοειδή και φαινολικά οξέα), κάλιο και φυτικές ίνες. Θα πρέπει όμως να αποφεύγονται οι πατάτες που έχουν γίνει πράσινες, διότι έχουν αναπτύξει εξαιρετικά υψηλές ποσότητες σολανίνης. Ακόμη, επειδή η πατάτα αυξάνει το σάκχαρο του αίματος, καλόν είναι να αποφεύγεται η κατανάλωσή της από διαβητικούς.
Μελιτζάνα: Αυτό το σκουρόχρωμο φρούτο είναι γεμάτο με θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνη Κ, κάλιο και μαγνήσιο. Βοηθά στην προφύλαξη της καρδιάς, των οστών, των νεύρων των μυών και του εντέρου (DOI: 10.1053/meta.2001.21037). Είναι επίσης μια καλή πηγή διαιτητικών ινών, παρέχοντας 2,5 γραμμάρια ινών ανά φλιτζάνι.
Αυτά τα τρόφιμα έχουν επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο που συντηρεί τα οστά. Το μπρόκολο και άλλα σταυρανθή (λαχανάκια Βρυξελλών, λάχανο και κουνουπίδι) περιέχουν επίσης μια φυσική δραστική ουσία που ονομάζεται σουλφοραφάνη. Η έρευνα σε ποντίκια δείχνει ότι η σουλφοραφάνη εμποδίζει την φλεγμονώδη διαδικασία και μπορεί να επιβραδύνει τη βλάβη του χόνδρου στην οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ). Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε σταυρανθή λαχανικά θα μπορούσαν να αποτρέψουν την ανάπτυξη της ρευματοειδούς αρθρίτιδας (Arthritis Foundation https://www.arthritis.org/health-wellness/ healthy-living/nutrition/healthy-eating/best-vegetables-for-arthritis).
Αρκετά είδη των φρούτων Nightshades θα πρέπει να αποφεύγονται σε ασθενείς με σοβαρές παθήσεις του εντέρου διότι φαίνεται ότι αυξάνουν την διαπερατότητά του (doi: 10.1093/jn/128.3.577) και ίσως επιτείνουν τα συμπτώματα του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου ή κάποιων ακόμη ανοσοπαθειών του εντέρου (doi: 10.1038/rheum.2011.121).
Παρόλα αυτά, δεν φαίνεται να υπάρχει αποδεδειγμένη συσχέτιση μεταξύ αυτών και κάποιων παθήσεων όπως η αρθρίτιδα, οι ημικρανίες, η οστεοπόρωση και τα αυτοάνοσα νοσήματα ή ακόμη και πιθανές αλλεργίες. Οι μελέτες που έχουν περιγράψει αυτές τις ανεπιθύμητες ενέργειες είναι πολύ παλιές ενώ άλλες οι πιο σύγχρονες παρουσιάζουν αντίθετα αποτελέσματα (6 facts you didn't know about nightshades - College of Health and Human Sciences (colostate.edu).
Σχεδόν εξίσου σημαντικό με το ποια από τα φρούτα (λαχανικά) επιλέγονται κάθε φορά είναι και ο τρόπος μαγειρέματός τους. Το μαγείρεμα στον ατμό είναι προτιμότερο από το βρασμό επειδή διατηρεί τα θρεπτικά συστατικά των φυτών αναλλοίωτα. Ακόμη, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται πολύ νερό, επειδή οι βιταμίνες και τα αντιοξειδωτικά μπορεί να διαρρεύσουν στο νερό και μειωθεί η πυκνότητά τους. Επίσης, συνιστάται να αποφεύγονται οι υπερβολές του χρόνου ψησίματος. Τα φρούτα Nightshade θα πρέπει να είναι οριακά μαγειρεμένα (al dente) ώστε να διατηρηθούν οι βιταμίνες και τα μέταλλα που περιέχουν. Επίσης, δεν συνιστάται το τηγάνισμα σε deep fryer, ώστε να αποφευχθεί η κατανάλωση πολλών επιπλέον λιπαρών και θερμίδων. Αντί γι’ αυτό, μπορούν να τσιγαριστούν γιατί η χρήση λαδιού μαγειρέματος απελευθερώνει τις φυτοχημικές ουσίες τους. Ακόμα καλύτερα, μπορείτε να χρησιμοποιείτε μια ή δύο κουταλιές της σούπας ελαιόλαδο για να πάρετε μια επιπλέον δόση της αντιφλεγμονώδους ουσίας oleοcanthal. Η oleocanthal είναι μια φυσική αντιφλεγμονώδης ένωση που βρίσκεται στο εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, το οποίο έχει ιδιότητες παρόμοιες με το αντιφλεγμονώδες φάρμακο ιβουπροφαίνη και μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση της φλεγμονής (How to Wash Fruits and Vegetables: A Complete Guide (healthline.com), https://www.arthritis foundation asia.com/best-foods-for-arthritis.html, Best Vegetables for Arthritis | Arthritis Foundation, Oleocanthal, an Antioxidant Phenolic Compound in Extra Virgin Olive Oil (EVOO): A Comprehensive Systematic Review of Its Potential in Inflammation and Cancer - PMC (nih.gov).
Σχόλια