O κ. Παπαδήμος, το τέλος των μονοκομματικών κυβερνήσεων και η επιδίωξη για «τέλος της πολιτικής»
O κ. Παπαδήμος, το τέλος των μονοκομματικών κυβερνήσεων και η επιδίωξη για «τέλος της πολιτικής»
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ
Τα υψηλά ποσοστά αποδοχής για το πρόσωπο του κ. Παπαδήμου δεν είναι δυσεξήγητα. Σε μια εποχή που το πολιτικό σύστημα έχει πλήρως χρεοκοπήσει, ο νέος πρωθυπουργός δεν είναι πολιτικός και δεν επιδίωξε ποτέ τη σημερινή του θέση. Επιπλέον, ως τεχνοκράτης είναι σίγουρα αρκετά επίπεδα πιο πάνω από τους περισσότερους Έλληνες τραπεζίτες. Για τον μέσο πολίτη, λοιπόν, που νιώθει ήδη στο χείλος του γκρεμού και ζητά απεγνωσμένα κάποιον να εμπιστευτεί και να ελπίσει, τι πιο κατάλληλο από κάποιον με κύρος, που «ξέρει από οικονομία», έχει ήδη ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις μιας ανώτατης ευρωπαϊκής θέσης και διατηρεί σχέσεις εμπιστοσύνης με τους δανειστές μας;
Λιγότερο προφανής είναι όμως η απάντηση σε άλλα ερωτήματα:
- Ο κ. Παπαδήμος ήταν ήδη επίσημος άμισθος σύμβουλος του κ. Παπανδρέου για θέματα οικονομικής πολιτικής. Σύγκρουση ή απόκλιση αντιλήψεων μεταξύ τους δεν φαίνεται να υπήρξε. Αν λοιπόν οι κατευθύνσεις του απέτυχαν με πλήρη πρόσβαση του ίδιου στα ανώτατα κλιμάκια κυβερνητικής εξουσίας, πόσο βάσιμη είναι η ελπίδα ότι η ανάδειξή του στην πρωθυπουργία θα οδηγήσει αυτή τη φορά σε επιτυχία;
- Ως αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο κ. Παπαδήμος υπήρξε από τους αρχιτέκτονες της πολιτικής του «ισχυρού (δηλαδή σκληρού) ευρώ». Η πολιτική αυτή όμως κόβει τα πόδια των πιο ευάλωτων οικονομιών, όπως της ελληνικής, και χρειάζεται να αλλάξει πανευρωπαϊκά. Είναι ο νέος πρωθυπουργός σε θέση να αμφισβητήσει το προσωπικό του έργο για να υπερασπίσει τα ζωτικά συμφέροντα της χώρας που πλέον εκπροσωπεί;
- Κεντρικό έργο της μεταβατικής κυβέρνησης, παράλληλα με την εκταμίευση της 6ης δόσης, θα είναι να αποσαφηνίσει τις εκκρεμότητες της νέας Δανειακής Σύμβασης της 26ης Οκτωβρίου. Στην αρθρογραφία του τις παραμονές της Συνόδου, ο κ. Παπαδήμος είχε αντιταχθεί πλήρως στην προοπτική «κουρέματος» του ελληνικού χρέους. Με τι πειστικότητα θα διαπραγματευθεί τώρα κάτι που όλοι ξέρουν ότι δεν πιστεύει;
Τέλος (;) της πολιτικής…
Τα ερωτήματα αυτά θα είχαν περιορισμένη πρακτική σημασία, αν η νέα κυβέρνηση ήταν πραγματικά μεταβατική, με κύρια αποστολή να διασφαλίσει ότι οι πρόωρες εκλογές θα διεξαχθούν χωρίς να έχει καταρρεύσει στο μεταξύ η χώρα.
Όλα όμως δείχνουν ότι πρόκειται για κάτι ριζικά διαφορετικό: όσον αφορά τη διαχείριση της κρίσης και τις σχέσεις με τους δανειστές, το πολιτικό σύστημα παραδίδει στον κ. Παπαδήμο τα κλειδιά της χώρας όπως τα είχε παραδώσει το 1974 η χούντα στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Γι’ αυτό και δεν ακούστηκε καμιά απολύτως προγραμματική διαπραγμάτευση των τριών κομμάτων.
Η παρούσα κυβέρνηση θεωρεί κύρια αποστολή της να κυρώσει τη νέα Δανειακή Σύμβαση πριν από τις εκλογές, δεσμεύοντας για δεκαετίες τη χώρα σε στόχους που, στο όνομα της παραμονής στο ευρώ, πιθανόν να αποδειχθούν σύντομα ανέφικτοι και να την οδηγήσουν εκτός ευρωζώνης. Καθώς όμως αυτοδυναμία δεν διακρίνεται στον εκλογικό ορίζοντα, οι επιδιώξεις των επιχειρηματικών κύκλων, της τρόικας, αλλά και μεγάλου μέρους του πολιτικού συστήματος, φαίνεται να συγκλίνουν σε διατήρηση του κυβερνητικού αυτού σχήματος και μετά τις εκλογές. Αν κάτι τέτοιο παγιωθεί, όμως, θα πρόκειται ουσιαστικά για «τέλος της πολιτικής» όπως την ξέραμε, καθώς οι βασικές οικονομικές και κοινωνικές κατευθύνσεις θα σχεδιάζονται πια υπό καθεστώς έκτακτης ανάγκης από τεχνοκράτες, εκτός δημοκρατικών πολιτικών διαδικασιών.
Όμως το «τέλος της πολιτικής» έχει και την ευρωπαϊκή του διάσταση.
- Όταν οι ρητές αποφάσεις του Eurogroup και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για αποδέσμευση της 6ης δόσης ανατρέπονται με άτυπες συνεννοήσεις, τότε η ευρωπαϊκή νομιμότητα πετιέται από το παράθυρο.
- Όταν οι ευρωπαϊκές αποφάσεις λαμβάνονται από κυβερνήσεις που λογοδοτούν αποκλειστικά στην εθνική τους κοινή γνώμη, τότε φαίνεται καθαρά ότι η Ευρώπη ή θα γίνει ομοσπονδία με πλήρη δημοκρατική νομιμοποίηση ή θα αντιμετωπίσει το φάσμα της διάλυσης.
- Όταν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες κατακλύζονται από λαϊκισμούς που τις φέρνουν αντιμέτωπες τη μια με την άλλη, τότε υπονομεύεται για όλους η έξοδος από την κρίση.
… αλλά και νέοι ρόλοι για το πολιτικό σύστημα
Για να γυρίσουμε πάντως στην Ελλάδα, η διαφορά με το 1974 είναι ότι τώρα το πολιτικό σύστημα διατηρεί για τον εαυτό του τη λεγόμενη «χαμηλή πολιτική»: πελατειακές εξυπηρετήσεις (κυρίως σε βάρος του περιβάλλοντος, καθώς δεν υπάρχουν λεφτά και διορισμοί), μικροπολιτικούς ελιγμούς, κομματική μοιρασιά των υπουργείων και των κρατικών θέσεων, ανταγωνισμούς εν όψει των επερχόμενων εκλογών. Τίποτα δεν σηματοδοτεί καλύτερα τη νέα κατάσταση, από αυτά που έγιναν στη Βουλή τις μέρες του κενού στην πρωθυπουργία: Στο νομοσχέδιο για τις οικοδομικές άδειες ο κ. Παπακωνσταντίνου κατέθεσε αιφνιδιαστικά ως υπουργός σειρά άσχετων τροπολογιών κατά του περιβάλλοντος, που υπερψηφίστηκαν με ευρύτατη διακομματική συναίνεση παρά την ήδη εκφρασμένη αντίθεση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής. Συνυπολογίζοντας ότι το Σύνταγμα απαγορεύει τις μη συναφείς τροπολογίες σε νομοσχέδια και ότι ο υπουργός τελούσε τυπικά υπό παραίτηση λόγω της επικείμενης κυβερνητικής αλλαγής, καταλαβαίνουμε τι σημαίνει το ότι ο κ. Παπαδήμος τον διατήρησε στη θέση του.
Η εικόνα αυτή μιας κυβέρνησης που συνδυάζει τη βιτρίνα ενός άφθαρτου τεχνοκράτη με τη γενικευμένη χρεοκοπία του πολιτικού συστήματος είναι διάχυτη:
- Στη διατήρηση ως αντιπροέδρων του κ. Πάγκαλου (για ποιο άραγε πολιτικό του έργο;) και του κ. Βενιζέλου, προφανώς με την ελπίδα ότι τώρα θα αποδώσει καλύτερα. Διατηρήθηκε μέχρι και ο κ. Οικονόμου, που αναζητούσε τρόπους να πέσουν στα μαλακά όσοι είχαν βγάλει μαύρο χρήμα στο εξωτερικό.
- Στην παγκοσμίως πρωτότυπη αξίωση της Νέας Δημοκρατίας να παραμείνει αξιωματική αντιπολίτευση, συμμετέχοντας όμως στην κυβέρνηση με τους δύο αντιπροέδρους της και παρέχοντας ανεπιφύλακτα ψήφο εμπιστοσύνης.
- Στην πρωτιά του ΛΑΟΣ ως πρώτου ακροδεξιού κόμματος που μπαίνει σε ευρωπαϊκή κυβέρνηση χωρίς να είναι απαραίτητο για συμπλήρωση κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Σοβαρότερη από το ξέπλυμα της βαριάς αντιδημοκρατικής του κληρονομιάς είναι η τωρινή του ετοιμότητα να θέτει στην ατζέντα έκτακτα μέτρα περιορισμού ελευθεριών, αλλά και ο ρόλος του ως αιχμή του δόρατος κατά του περιβάλλοντος: επί Καραμανλή για πυρηνικό εργοστάσιο στην Ελλάδα, επί Γ. Παπανδρέου για άνευ όρων πράσινο φως σε εξορυκτικές βιομηχανίες τύπου Λατινικής Αμερικής ή Αφρικής.
- Το τοπίο συμπληρώνει μια Αριστερά που, σε όλο της το φάσμα, ζητούσε εκλογές πριν αντιμετωπιστεί ο εκβιασμός για την 6η δόση, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο να αναδεικνυόταν η εκταμίευση σε κεντρικό θέμα της προεκλογικής εκστρατείας και να περνούσαν σε δεύτερη μοίρα όλα τα άλλα.
Ένα δίχτυ ασφαλείας για την κοινωνία
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι προς το παρόν το εγχείρημα του «τέλους της πολιτικής» υλοποιείται στην Ελλάδα και την Ιταλία, όπου το πολιτικό σύστημα έχει φθάσει σε έσχατα όρια χρεοκοπίας. Αν δεν δημιουργήσουμε έγκαιρα μια άλλη δυναμική, κινδυνεύουμε να συνδυάσουμε την επί της ουσίας υποχώρηση της δημοκρατίας με την εδραίωση των χειρότερων πλευρών τής πριν από το Μνημόνιο πολιτικής ζωής. Όλα αυτά, φυσικά, μέχρι το πολύ πιθανό ενδεχόμενο η διατήρηση της πολιτικής του κ. Παπανδρέου να φέρει ανάλογα αποτελέσματα και με το διάδοχο κυβερνητικό σχήμα.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι δεν μπορούσαμε λοιπόν να δώσουμε ψήφο εμπιστοσύνης σε μια τέτοια προοπτική, που συνεπάγεται συν τοις άλλοις και τον κίνδυνο πρόωρης απαξίωσης των κυβερνήσεων συνεργασίας. Κατανοούμε την ανάγκη μεγάλου μέρους της κοινωνίας να ελπίσει επιτέλους, όμως η ελπίδα αυτή μπορεί να δικαιωθεί μόνο με αλλαγή πολιτικής.
Γι’ αυτό ακριβώς η αναγκαιότητα για ένα δίχτυ ασφαλείας για την κοινωνία με πρακτικές πρωτοβουλίες, με κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων πολιτικής, με ανοιχτό διάλογο για τις εναλλακτικές λύσεις, με συμμαχίες και σε ευρωπαϊκό επίπεδο ικανές να επηρεάσουν τις εξελίξεις, γίνεται ακόμη πιο επιτακτική. Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να παγιδευόμαστε ανάμεσα στον λαϊκισμό του Μνημονίου και τον λαϊκισμό της νοσταλγίας για την πριν από το Μνημόνιο εποχή.
(O Γιάννης Παρασκευόπουλος είναι Μέλος της Επιτροπής Πολιτικού Σχεδιασμού των Οικολόγων Πράσινων)
