Κανένα κενό στα ανθρώπινα δικαιώματα, καθόλου έδαφος στη βία
Η τραγική δολοφονία του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου μάς συγκλόνισε όλους, ήταν σαν να δολοφονήθηκε το δικό μας παιδί, ο συμμαθητής μας, ο γείτονάς μας.
Τον Δεκέμβρη του 2008 ξεχείλισε η οργή, δεν αντιμετωπίστηκαν όσα δημιουργούν μια εκρηκτική κατάσταση στην κοινωνία και –κυρίως μεταξύ των νέων ανθρώπων που νιώθουν όλο και περισσότερο ότι χάνεται η ελπίδα– και τελικά η βία επισκίασε τις κινητοποιήσεις. Η δολοφονία του Αλέξανδρου άνοιξε το καπάκι και ελευθέρωσε την κοινωνική βία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Μαραγκάκης Μιχάλης
(επίκαιρο απόσπασμα του βιβλίου:
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΒΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΦΑΣΙΣΤΙΚΗ)
Τον Δεκέμβρη του 2008 ξεχείλισε η οργή, δεν αντιμετωπίστηκαν όσα δημιουργούν μια εκρηκτική κατάσταση στην κοινωνία και –κυρίως μεταξύ των νέων ανθρώπων που νιώθουν όλο και περισσότερο ότι χάνεται η ελπίδα– και τελικά η βία επισκίασε τις κινητοποιήσεις. Η δολοφονία του Αλέξανδρου άνοιξε το καπάκι και ελευθέρωσε την κοινωνική βία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Είναι χρέος όλων μας, των πολιτικών κομμάτων, των γονέων, των εκπαιδευτικών και όλων των κοινωνικών φορέων, να αναζητήσουμε με νηφαλιότητα τους τρόπους που θα διασφαλίσουν ότι δεν θα ξανα-υπάρξει αστυνομική αυθαιρεσία και ατιμωρησία, δεν θα ξανασυμβεί ποτέ τέτοιος θάνατος και δεν θα ανατροφοδοτείται με πράξεις αντεκδίκησης –και μάλιστα τυφλές– ο αδιέξοδος δρόμος της βίας. Είναι ανάγκη να μετατρέψουμε τα αισθήματα οργής που κυριαρχούν στην νεολαία σε ένα κίνημα για πολιτικές και θεσμικές αλλαγές που θα ενδυναμώσουν την κουλτούρα της μη βίας και τη δημοκρατία. Στόχος είναι να απομονωθούν οι θύλακες βίας που πυροδοτούν εντάσεις, τόσο εντός του κρατικού κατασταλτικού μηχανισμού, όσο και στην κοινωνία.
Ο όλος χειρισμός της δολοφονίας του Αλέξανδρου από την τότε κυβέρνηση έριξε λάδι στη φωτιά. Η ανάληψη των πολιτικών ευθυνών και ίσως η παραίτηση του υπεύθυνου υπουργού θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα για να εκτονωθεί σταδιακά η οργή και η κλιμάκωση της βίας. Η τότε κυβέρνηση δεν το επέλεξε. Δεν υπήρξε μια ουσιαστική, δημοκρατική συζήτηση, ούτε πολιτικά συμπεράσματα, τόσο σε σχέση με τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, όσο και για τους λόγους που οι κινητοποιήσεις επισκιάστηκαν από τη βία – και κυρίως για το πως θα αναπτυχθεί μια κουλτούρα και πολιτικές συμμετοχής των νέων ανθρώπων στη διαμόρφωση των εξελίξεων που τους αφορούν. Παράλληλα, όμως, ένα αξιοπρόσεκτο κομμάτι των νέων και της κοινωνίας με καθιστικές διαμαρτυρίες και μη βίαιες κινητοποιήσεις προσπάθησε να μιλήσει για την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας που είχε πληγεί από τη σφαίρα του ειδικού φρουρού.
Ο όλος χειρισμός της δολοφονίας του Αλέξανδρου από την τότε κυβέρνηση έριξε λάδι στη φωτιά. Η ανάληψη των πολιτικών ευθυνών και ίσως η παραίτηση του υπεύθυνου υπουργού θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα για να εκτονωθεί σταδιακά η οργή και η κλιμάκωση της βίας. Η τότε κυβέρνηση δεν το επέλεξε. Δεν υπήρξε μια ουσιαστική, δημοκρατική συζήτηση, ούτε πολιτικά συμπεράσματα, τόσο σε σχέση με τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, όσο και για τους λόγους που οι κινητοποιήσεις επισκιάστηκαν από τη βία – και κυρίως για το πως θα αναπτυχθεί μια κουλτούρα και πολιτικές συμμετοχής των νέων ανθρώπων στη διαμόρφωση των εξελίξεων που τους αφορούν. Παράλληλα, όμως, ένα αξιοπρόσεκτο κομμάτι των νέων και της κοινωνίας με καθιστικές διαμαρτυρίες και μη βίαιες κινητοποιήσεις προσπάθησε να μιλήσει για την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας που είχε πληγεί από τη σφαίρα του ειδικού φρουρού.
Όλο και περισσότεροι πολίτες είναι αντίθετοι με τη χρήση βίας από όπου κι αν ασκείται, με όποια δικαιολογία και αν επιδιώκεται να δικαιολογηθεί, ιδιαίτερα σήμερα που βρισκόμαστε σε μια βαθιά πολλαπλή κρίση, κοινωνική, πολιτισμική, οικονομική και περιβαλλοντική.
Η βία βρίσκεται στις ίδιες τις αξίες και την κουλτούρα που, με ευθύνη όλων των κυβερνήσεων, καλλιεργείται για δεκαετίες στο εσωτερικό της ΕΛΑΣ με τη στρατιωτική δομή κι εκπαίδευση. Η νέα κυβέρνηση πρέπει να αντιληφθεί ότι δεν υπάρχει ασφάλεια χωρίς σεβασμό των δικαιωμάτων και της ζωής των πολιτών. Τώρα χρειάζεται να απαντήσουμε όλοι, τα πολιτικά κόμματα, οι κοινωνικές οργανώσεις και οι πολίτες, στο κρίσιμο ερώτημα: Πώς θα εκπαιδευτεί η αστυνομία ώστε να σέβεται τη ζωή των πολιτών, να προλαμβάνει αντί να πυροδοτεί την ένταση και τις συγκρούσεις, να χρησιμοποιεί μεθόδους αυτοσυγκράτησης, τεχνικές μη βίαιης επίλυσης κρίσεων και συγκρούσεων και μη χρήσης των όπλων; Η δημοκρατία, τουλάχιστον σε επίπεδο αξιακό και νομοθετικό, έχει αναγνωρίσει ότι ακόμα και ο χειρότερος εγκληματίας πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ανθρώπινο ον και ότι η ζωή κάθε ανθρώπου είναι πολύτιμη και αδιαπραγμάτευτη. Η κοινωνία θα πρέπει να διασφαλίσει την τήρηση των παραπάνω και παράλληλα να δείξει με ξεκάθαρο τρόπο ότι κανένας δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τη βία στο όνομά της.
Δεν πρέπει να αγνοούμε ότι η κρίση έχει προχωρήσει βαθύτερα. Αφορά τις αξίες μιας κοινωνίας που δεν διασφαλίζει ότι τα παιδιά της θα ζήσουν σε ένα καλύτερο περιβάλλον, ούτε καν εξασφαλίζει ότι θα επιβιώσουν αν έρθουν αντιμέτωπα με ένα ανεξέλεγκτο «όργανο της τάξης». Οι συνδικαλιστικοί φορείς και οι αστυνομικοί θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες ώστε να σταματήσουν να χρεώνονται τις εγκληματικές συμπεριφορές ανθρώπων που δεν διστάζουν να αφαιρέσουν τη ζωή παιδιών όταν έχουν ως αποστολή να «προστατεύουν τη ζωή και την περιουσία των πολιτών».
Παράλληλα, είναι απαραίτητο να επανεξεταστούν:
Η οπλοφορία των αστυνομικών και οι ασφαλιστικές δικλείδες για τη χρήση των όπλων τους, με βάση μάλιστα το πλαίσιο αρχών που θέτει η σχετική σύμβαση του ΟΗΕ.
Η σκοπιμότητα και ο ρόλος σωμάτων καταστολής όπως οι Ειδικοί Φρουροί και τα ΜΑΤ.
Η επιδεικτική παρουσία δυνάμεων καταστολής μέσα σε γειτονιές, που αποτελεί καθαρά ελληνικό φαινόμενο.
Πιστεύω ότι μόνο η μη βίαιη δράση μπορεί να κινητοποιήσει την πλειοψηφία της κοινωνίας, ν’ αλλάξει τα πράγματα και να δικαιώσει τη σύντομη ζωή του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Λογικές κοινωνικού πολέμου και αντιποίνων εκμεταλλεύονται τα συναισθήματα οργής, αλλά έχουν πολύ μεγαλύτερες παράπλευρες απώλειες και καταλήγουν σε θέαμα για τα ΜΜΕ (για τα οποία ό,τι δεν έχει βία και επεισόδια δεν αποτελεί είδηση), διαμορφώνουν μια αποδοχή από τμήματα της κοινωνίας της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της χρήσης ανεξέλεγκτης βίας, οδηγούν σε αντιλήψεις ότι όποιος δεν είναι μαζί μας είναι με τον αντίπαλο.
Πρέπει να είμαστε πλήρως αντίθετοι με λογικές «συλλογικής» τιμωρίας από κάθε πλευρά. Πρέπει οι κινητοποιήσεις για το θάνατο του Αλέξανδρου να είναι μαζικές και μη βίαιες και να αποτελούν απάντηση στη βία κάθε είδους.
Η νεολαία αρνείται ένα μέλλον στο οποίο δεν θα έχει ουσιαστικό ρόλο. Αμφισβητεί τη δομή και το περιεχόμενο του μοντέλου εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Αρνείται να είναι άνεργη ή να φυτοζωεί με 700 ευρώ. Τα τελευταία χρόνια είδαμε αυτή τη νεολαία να διεκδικεί τα δικαιώματά της με μη βίαιο τρόπο: οργανώνοντας αυθόρμητες τεράστιες διαμαρτυρίες ενάντια στον εμπρησμό των δασών, διεκδικώντας το δικαίωμά της στην πόλη με μαζικές ποδηλατοπορείες, συμμετέχοντας σε κοινωνικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις, σε εθελοντικές πρωτοβουλίες και κοινωνικές επιχειρήσεις (second hand, δίκαιου εμπορίου, βιολογικής γεωργίας). Αυτές οι δράσεις δείχνουν το δρόμο της δημιουργίας και της οικοδόμησης ενός άλλου κόσμου, που είναι σήμερα όσο ποτέ άλλοτε αναγκαίος αλλά και εφικτός. Ας αναλογιστούμε όλοι μας πώς σαν κράτος, σαν δήμος, σαν εκκλησία, σαν συνδικαλιστικό κίνημα, σαν εκπαιδευτικοί, σαν απλοί πολίτες θα ενισχύσουμε και θα φωτίσουμε αυτόν και μόνο αυτόν το δρόμο που αξίζει στα παιδιά μας και στο αύριο όλων μας.
Οι χώροι όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης πρέπει να γίνουν σχολεία εκπαίδευσης σύγχρονων πολιτών που αγωνίζονται για μια δίκαιη κοινωνία, ελεύθερη από κάθε μορφής βίας, μια κοινωνία που θα εξασφαλίζει την ασφάλειά της μέσα από το διάλογο, τη συνδιαμόρφωση του κοινού μέλλοντος από όλες τις κοινωνικές ομάδες και όλες τις γενιές.
Ας ανοίξει έστω και τώρα αυτός ο δημόσιος διάλογος με το οργισμένο κομμάτι της νεολαίας μας, που καμιά καταδικαστική απόφαση δεν θα τους απεγκλωβίσει από την αδιέξοδη εκδικητική βία ενάντια στην κοινωνία που τους πληγώνει καθημερινά.
Η βία βρίσκεται στις ίδιες τις αξίες και την κουλτούρα που, με ευθύνη όλων των κυβερνήσεων, καλλιεργείται για δεκαετίες στο εσωτερικό της ΕΛΑΣ με τη στρατιωτική δομή κι εκπαίδευση. Η νέα κυβέρνηση πρέπει να αντιληφθεί ότι δεν υπάρχει ασφάλεια χωρίς σεβασμό των δικαιωμάτων και της ζωής των πολιτών. Τώρα χρειάζεται να απαντήσουμε όλοι, τα πολιτικά κόμματα, οι κοινωνικές οργανώσεις και οι πολίτες, στο κρίσιμο ερώτημα: Πώς θα εκπαιδευτεί η αστυνομία ώστε να σέβεται τη ζωή των πολιτών, να προλαμβάνει αντί να πυροδοτεί την ένταση και τις συγκρούσεις, να χρησιμοποιεί μεθόδους αυτοσυγκράτησης, τεχνικές μη βίαιης επίλυσης κρίσεων και συγκρούσεων και μη χρήσης των όπλων; Η δημοκρατία, τουλάχιστον σε επίπεδο αξιακό και νομοθετικό, έχει αναγνωρίσει ότι ακόμα και ο χειρότερος εγκληματίας πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ανθρώπινο ον και ότι η ζωή κάθε ανθρώπου είναι πολύτιμη και αδιαπραγμάτευτη. Η κοινωνία θα πρέπει να διασφαλίσει την τήρηση των παραπάνω και παράλληλα να δείξει με ξεκάθαρο τρόπο ότι κανένας δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τη βία στο όνομά της.
Δεν πρέπει να αγνοούμε ότι η κρίση έχει προχωρήσει βαθύτερα. Αφορά τις αξίες μιας κοινωνίας που δεν διασφαλίζει ότι τα παιδιά της θα ζήσουν σε ένα καλύτερο περιβάλλον, ούτε καν εξασφαλίζει ότι θα επιβιώσουν αν έρθουν αντιμέτωπα με ένα ανεξέλεγκτο «όργανο της τάξης». Οι συνδικαλιστικοί φορείς και οι αστυνομικοί θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες ώστε να σταματήσουν να χρεώνονται τις εγκληματικές συμπεριφορές ανθρώπων που δεν διστάζουν να αφαιρέσουν τη ζωή παιδιών όταν έχουν ως αποστολή να «προστατεύουν τη ζωή και την περιουσία των πολιτών».
Παράλληλα, είναι απαραίτητο να επανεξεταστούν:
Η οπλοφορία των αστυνομικών και οι ασφαλιστικές δικλείδες για τη χρήση των όπλων τους, με βάση μάλιστα το πλαίσιο αρχών που θέτει η σχετική σύμβαση του ΟΗΕ.
Η σκοπιμότητα και ο ρόλος σωμάτων καταστολής όπως οι Ειδικοί Φρουροί και τα ΜΑΤ.
Η επιδεικτική παρουσία δυνάμεων καταστολής μέσα σε γειτονιές, που αποτελεί καθαρά ελληνικό φαινόμενο.
Πιστεύω ότι μόνο η μη βίαιη δράση μπορεί να κινητοποιήσει την πλειοψηφία της κοινωνίας, ν’ αλλάξει τα πράγματα και να δικαιώσει τη σύντομη ζωή του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Λογικές κοινωνικού πολέμου και αντιποίνων εκμεταλλεύονται τα συναισθήματα οργής, αλλά έχουν πολύ μεγαλύτερες παράπλευρες απώλειες και καταλήγουν σε θέαμα για τα ΜΜΕ (για τα οποία ό,τι δεν έχει βία και επεισόδια δεν αποτελεί είδηση), διαμορφώνουν μια αποδοχή από τμήματα της κοινωνίας της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της χρήσης ανεξέλεγκτης βίας, οδηγούν σε αντιλήψεις ότι όποιος δεν είναι μαζί μας είναι με τον αντίπαλο.
Πρέπει να είμαστε πλήρως αντίθετοι με λογικές «συλλογικής» τιμωρίας από κάθε πλευρά. Πρέπει οι κινητοποιήσεις για το θάνατο του Αλέξανδρου να είναι μαζικές και μη βίαιες και να αποτελούν απάντηση στη βία κάθε είδους.
Η νεολαία αρνείται ένα μέλλον στο οποίο δεν θα έχει ουσιαστικό ρόλο. Αμφισβητεί τη δομή και το περιεχόμενο του μοντέλου εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Αρνείται να είναι άνεργη ή να φυτοζωεί με 700 ευρώ. Τα τελευταία χρόνια είδαμε αυτή τη νεολαία να διεκδικεί τα δικαιώματά της με μη βίαιο τρόπο: οργανώνοντας αυθόρμητες τεράστιες διαμαρτυρίες ενάντια στον εμπρησμό των δασών, διεκδικώντας το δικαίωμά της στην πόλη με μαζικές ποδηλατοπορείες, συμμετέχοντας σε κοινωνικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις, σε εθελοντικές πρωτοβουλίες και κοινωνικές επιχειρήσεις (second hand, δίκαιου εμπορίου, βιολογικής γεωργίας). Αυτές οι δράσεις δείχνουν το δρόμο της δημιουργίας και της οικοδόμησης ενός άλλου κόσμου, που είναι σήμερα όσο ποτέ άλλοτε αναγκαίος αλλά και εφικτός. Ας αναλογιστούμε όλοι μας πώς σαν κράτος, σαν δήμος, σαν εκκλησία, σαν συνδικαλιστικό κίνημα, σαν εκπαιδευτικοί, σαν απλοί πολίτες θα ενισχύσουμε και θα φωτίσουμε αυτόν και μόνο αυτόν το δρόμο που αξίζει στα παιδιά μας και στο αύριο όλων μας.
Οι χώροι όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης πρέπει να γίνουν σχολεία εκπαίδευσης σύγχρονων πολιτών που αγωνίζονται για μια δίκαιη κοινωνία, ελεύθερη από κάθε μορφής βίας, μια κοινωνία που θα εξασφαλίζει την ασφάλειά της μέσα από το διάλογο, τη συνδιαμόρφωση του κοινού μέλλοντος από όλες τις κοινωνικές ομάδες και όλες τις γενιές.
Ας ανοίξει έστω και τώρα αυτός ο δημόσιος διάλογος με το οργισμένο κομμάτι της νεολαίας μας, που καμιά καταδικαστική απόφαση δεν θα τους απεγκλωβίσει από την αδιέξοδη εκδικητική βία ενάντια στην κοινωνία που τους πληγώνει καθημερινά.
Μαραγκάκης Μιχάλης
(επίκαιρο απόσπασμα του βιβλίου:
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΒΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΦΑΣΙΣΤΙΚΗ)
Σχόλια